Kościoły wyprzedziły politykę w procesie polsko-niemieckiego zbliżenia – napisali prezydenci Polski i Niemiec we wspólnym oświadczeniu na 50. rocznicę wymiany listów biskupów o pojednaniu. Dokument odczytano dziś Jasnej Górze, podczas obchodów tej rocznicy z udziałem biskupów polskich i niemieckich.

Andrzej Duda i Joachim Gauck wyrazili szacunek dla zasług Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, który był jednym z autorów Orędzia i na którym skupiły się ataki komunistycznych władz. Z podziwem wspomnieli też "mądrą dalekowzroczność" biskupa wrocławskiego kard. Bolesława Kominka, głównego autora Orędzia. Cytują też jego słowa: „Sposób mówienia nie może być nacjonalistyczny, lecz musi być europejski w najgłębszym znaczeniu tego słowa. Europa to przyszłość – nacjonalizmy są wczorajsze”.

Prezydenci obydwu krajów zwracają uwagę, że do dialogu, pojednania i partnerstwa przyczyniło się szereg wydarzeń, kontynuujących ducha Orędzia.

Wspominają wielkie symboliczne gesty: uklęknięcie Willy’ego Brandta przed pomnikiem Bohaterów Getta w Warszawie w 1970 roku i "znak pokoju" przekazany sobie przez Helmuta Kohla i Tadeusza Mazowieckiego podczas Mszy Pojednania w Krzyżowej w roku 1989. "Fala wolności, zapoczątkowana przez dziesięciomilionowy ruch NSZZ „Solidarność”, rozbiła komunistyczny system w Europie Środkowo-Wschodniej i umożliwiła zjednoczenie Niemiec" – czytamy w oświadczeniu, które odczytał sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzej Dera.

Andrzej Duda i Joachim Gauck napisali, że przesłanie moralne listu sprzed 50 lat wydało piękne owoce. Zaznaczyli, że obrazem na miarę historycznego symbolu było przejście w 1995 roku papieża św. Jana Pawła II wraz z kanclerzem zjednoczonych Niemiec Helmutem Kohlem przez Bramę Brandenburską.

Politycy przyznają, że "trzeba było niemało czasu, nim nasze społeczeństwa w pełni obdarzyły się wzajemnym zaufaniem" ale, jak podkreślają – udało się. "Rany mogły się zabliźnić, bo spotkaliśmy się w duchu prawdy. A ponieważ każda ze stron otworzyła się na cierpienie drugiej, sama mogła doświadczyć współczucia" – napisali prezydenci.

Na zakończenie wspólnego orędzia zadeklarowali, że treści zawarte w liście polskich biskupów z roku 1965 są nadal aktualne oraz, że wzmacnianie sąsiedzkich i partnerskich więzi jest wspólnym zadaniem na przyszłość.

Z okazji 50. rocznicy wymiany listów o pojednaniu, na Jasnej Górze trwa uroczyste spotkanie biskupów z Polski i Niemiec. O 19.30 odprawią oni wspólnie Mszę św. w intencji pokoju i pojednania na świecie.

Po Mszy biskupi odbędą "braterskie spotkanie" licznych przedstawicieli obydwu Episkopatów w bibliotece klasztoru jasnogórskiego.

Słynny dziś list podpisało 34 polskich biskupów, wśród nich kard. Stefan Wyszyński i bp Karol Wojtyła. Inicjatorem i autorem orędzia był arcybiskup wrocławski Bolesław Kominek. Niemieckim biskupom list został wręczony 18 listopada 1965 r. podczas Soboru Watykańskiego II.

Kluczowe sformułowanie listu, który 18 listopada 1965 r. polscy biskupi przekazali biskupom z Niemiec przytaczane jest zazwyczaj jako: „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. W rzeczywistości cytat brzmi: „udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”.

List był pierwszą, historyczną inicjatywą zmierzającą do pojednania i ułożenia w oparciu o uznanie prawdy i wybaczenie stosunków pomiędzy Polakami i Niemcami po II wojnie światowej.

Inicjatywa polskich duchownych spotkała się ze zdecydowaną krytyką władz komunistycznych. Władze nazwały list zdradą narodową i m.in. organizowały propagandowe wiece, na których potępiano polskich biskupów.