Liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek rozpoczynała się jak w pozostałe dni Triduum Paschalnego Ciemną Jutrznią, jednakże w katedrze, a także w klasztorach, gdzie istniały wspólnoty zakonne i w kolegiatach, przy których funkcjonowały kapituły kanoników, odprawiano także pozostałe części modlitwy uświęcającej poszczególne pory dnia czyli Liturgię Godzin.

Po zakończeniu modlitwy popołudniowej tzw. Nony miała miejsce celebracja obrzędów Liturgii Męki Pańskiej. Tak samo jak w pozostałe dni całość ceremonii podzielona była na kilka części, które będziemy sukcesywnie poznawać, poszukując również, w miarę naszych możliwości, źródeł ich pochodzenia.

Pasja katedralna

Obrzędom przewodniczył dziekan kapituły lub inny prałat względnie kanonik, ale tylko ten, który był wyświęconym kapłanem (w dawnych wiekach przynależność do kapituły nie wiązała się z obowiązkiem święceń prezbiteratu). Celebrans ubrany w albę, stułę i manipularz ,boso, tak jak i asystujący mu diakon wraz z dwoma akolitami ze świecami, udawał się do głównego ołtarza, tam klęczał na wcześniej przygotowanym klęczniku i odmawiał modlitwę, której tematem przewodnim było miłosierdzie i sprawiedliwość Boża, jaka spotkała tzw. Dobrego Łotra i Judasza oraz prośba, by również wiernych spotkało odpuszczenie grzechów i łaska zmartwychwstania.

Po jej zakończeniu rozpoczynała się liturgia Słowa Bożego. W jej skład wchodziło czytanie z księgi proroka Ozeasza, następnie wykonywano śpiew i odmawiano kolejną modlitwę. W dalszej części czytano tekst zaczerpnięty z księgi Wyjścia, gdzie Pan Bóg daje Izraelitom wskazania dotyczące przyrządzenia baranka i spożywania Paschy, co zgodne jest z teologicznym rozumieniem wydarzeń wielkopiątkowych jako nowej Paschy, gdzie barankiem jest sam Jezus Chrystus.

Dalej znów wykonywano śpiew międzylekcyjny, a po nim tak jak obecnie w liturgii tego dnia Pasję według św. Jana. Księgi liturgiczne podają w rubrykach, że teksty ma czytać celebrans z dwoma diakonami, nie ma natomiast mowy o żadnych dramatyzacjach tej części liturgii. Liturgię Słowa kończyła podniosła Modlitwa Powszechna za wszystkie stany społeczne, której teksty zaczerpnięte zostały ze starych sakramentarzy: pochodzących z VIII wieku.

Jak widzimy pierwsza cześć obrzędów Liturgii Męki Pańskiej nie przejawia się może zbyt spektakularnie czy wyjątkowo, w ceremoniale katedralnym. Dlatego warto odnieść się także do celebracji liturgicznej sprawowanej w zakonie Stróżów Grobu Świętego, zwanych popularnie bożogrobcami, którzy stali się „specjalistami” od kultu Męki Pańskiej, a także mieli znaczny wpływ na rozwój duchowy mieszkańców śląskiej ziemi.

Strażnicy Grobu

Zakon Krzyżowców z podwójnym czerwonym krzyżem powstał w Jerozolimie w 1099 roku z inicjatywy Gotfryda de Bouillon, władcy utworzonego po pierwszej wyprawie krzyżowej Królestwa Jerozolimskiego. Pierwotnie wspólnotę stanowić miała wyłącznie kapituła kanoników opiekujących się bazyliką Zmartwychwstania Pańskiego i znajdującym się w jej obrębie grobem Chrystusa. Jednakże popularność nowej instytucji wpłynęła na zmianę jej charakteru i znaczenia: wytworzyła się grupa duchownych kanoników i zbrojnych rycerzy zakonnych.

czytaj dalej na następnej stronie

Polub nas, a nie przegapisz żadnej naszej informacji:

W 1163 roku zakon został sprowadzony do Polski przez palatyna Jaksę z Miechowa. Natomiast na Śląsku bożogrobcy pojawili się w Chorzowie i Bytomiu, a także w Nysie ok. 1190 roku, oraz w Dzierżoniowie i Ząbkowicach Śląskich. Zakonnicy zajmowali się przede wszystkim prowadzeniem dzieł chrześcijańskiego miłosierdzia, organizując szpitale i przytułki dla chorych i ubogich, a także prowadząc wśród nich pracę duszpasterską. Wśród wiernych zdobyli popularność ze względu na bogactwo form i uroczystości opierających się na głównym nurcie duchowości średniowiecznej jakim było przeżywanie tajemnic męki Chrystusa.

Jerozolimska tradycja na Śląsku

W zakonie Bożogrobców podczas celebrowania laudesów przygotowywano procesję, w której, po zakończeniu brewiarza ze świecami i kadzielnicami z krzyżem niesionym przez klasztornego skarbnika ze śpiewem antyfony i kantyku Zachariasza, udawano się na „Kalwarię”, do miejsca ukrzyżowania Chrystusa, której funkcję pełniła boczna kaplica w kościele. Tam składano i adorowano krzyż. Na zakończenie obrzędu odmawiano modlitwy Kyrie eleison, Ojcze nasz, oraz psalm 51(50) „Miserere”, następnie w postawie leżącej odmawiano orację. Charakterystyczna dla bożogrobców tradycja liturgiczna związana jest rytem jerozolimskim. Tam, bowiem w procesji uczestniczył patriarcha wraz z kanonikami bazyliki patriarchalnej Grobu Świętego idąc boso i adorując ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa.

Do wieczornego posiłku na Kalwarii trwała adoracja krzyża przez wiernych, którzy przy tej okazji składali ofiary przekazywane później patriarsze, następnie krzyż był przenoszony do bazyliki. Obecność tego obrzędu w zakonnych śląskich księgach liturgicznych Stróżów Grobu Świętego, wskazuje na pielęgnowanie przez bożogrobców tradycji jerozolimskich i dostosowanie ich do lokalnych możliwości. Zapewne osobę patriarchy zastępował prepozyt bądź przeor.

Liturgia Słowa była taka sama jak w katedrze, zgodnie z obrządkiem rzymskim, przy czym, czytania i modlitwy wykonywano bez wezwania i swojego tytułu.

Po zakończeniu proklamacji Pasji wg św. Jana, przewodniczący odmawiał orację z wezwaniem do uklęknięcia, która obecnie w zmodyfikowanej wersji stanowi ostatnią modlitwę w wielkopiątkowej modlitwie powszechnej. Dalej następowały uroczyste wezwania i prośby, których ilość i rodzaj był różny w zależności od rodzaju tradycji liturgicznych i środowiska w którym powstawały odpowiednie księgi liturgiczne.

Polub nas, a nie przegapisz żadnej naszej informacji: