Niezwykłe muzeum, bo w wielu miejscach

Sieć Ziem Zachodnich i Północnych to realizowany pod auspicjami Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego program współpracy pięciu instytucji zajmujących się powojennymi dziejami ziem zachodnich i północnych.

Są to: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” (Wrocław), Instytut Zachodni (Poznań), Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski (Opole), Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego (Olsztyn) oraz Centrum Dialogu Przełomy (Oddział Muzeum Narodowego w Szczecinie).

- Celem porozumienia jest prowadzenie wspólnych badań nad powojennymi dziejami ziem przyłączonych do Polski po 1945 r. oraz prezentacja ich wyników jak największej liczbie odbiorców poprzez działalność edukacyjną, popularyzatorską i wystawienniczą - mówi Marek Mutor, dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.

Sieć Ziem Zachodnich i Północnych to także długo oczekiwana próba realizacji postulatu budowy Muzeum Ziem Zachodnich w nowej i ciekawej formie.

„Muzeum w wielu miejscach” pozwoli na znacznie większy zasięg działania. Działalność sieci finansowana jest przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dotacja przyznana na ten rok to 1 milion 200 tys. zł.

- To ważny temat, który powinien być należycie wyeksponowany. Polacy na Ziemiach Zachodnich i Północnych mimo komunistycznych opresji odbudowywali miasta, zagospodarowali tereny, to właśnie tutaj wykuwały się ideę opartego na prawdzie pojednania międzynarodowego. Ważne miejsce zajmuje w nich postać kard. Bolesława Kominka - mówił podczas konferencji inaugurującej sieć Jarosław Sellin, sekretarz stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zaznacza on, że sieć staje się pozytywną odpowiedzią na pewne elementy niemieckiej polityki historycznej, która przypisuje Polakom współodpowiedzialność za przesiedlenia powojenne i relatywizuje znaczenie polskiego dorobku na tych ziemiach.

- Zależy nam na prezentacji unikatowego fenomenu budowy przez Polaków kultury i cywilizacji po zniszczeniach II wojny światowej. Bez wątpienia to ważny składnik polskiego i europejskiego doświadczenia historycznego - stwierdził min. Sellin.

Jak przekonuje, sieć to najlepsza formuła polegająca na współpracy ważnych polskich instytucji.To jego zdaniem znacznie więcej niż kolejny muzealny gmach i więcej niż klasyczna w tej formie instytucja. Coś zdecydowanie bardziej trwałego i potrzebnego niż budynek.

- Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego będzie wspierało finansowo konkretne uzgodnione z ministrem przedsięwzięcia. W pierwszym toku to podróżująca wystawa oraz program badawczy - deklaruje minister Jarosław Sellin.

Marek Mutor, dyrektor wrocławskiego Ośrodka „Pamięć i Przyszłość” dodaje, że państwo polskie i samorządy zbudowały odpowiednią infrastrukturę do prezentowania tej historii, powstały również wartościowe zespoły badawcze.

- Teraz łączymy siły w sieć publiczną i polską, złożoną z instytucji publicznych. Start projektu zorganizowaliśmy w Warszawie, by pokazać, że to nie jest projekt regionalny, lecz państwowy projekt dużej wagi. Ziemie Zachodnie i Północe zajmują przecież jedną trzecią terytorium państwa polskiego, mając przy tym bardzo specyficzną historię - wyjaśnia M. Mutor.

Przypomina, że idea powstania sieci wyrasta z projektu Muzeum Ziem Zachodnich, dlatego chodzi o wykorzystanie potencjału, który już istnieje. Być może w przyszłości sieć wesprą organizacje pozarządowe. Na razie podstawą staje się wspólna wymiana informacji między instytucjami, by spojrzeć na Ziemie Zachodnie i Północne w bardziej kompleksowy sposób

Konferencja inaugurująca odsłoniła także projekty, które w ramach sieci już funkcjonują.

- Prowadzimy od 2016 działania badawcze. Ich efektem będzie czasopismo „Rocznik Ziem Zachodnich”, który wyjdzie w tym roku. Będzie dostępne tylko online, a znajdziemy w nim artykuły naukowe, recenzje itp. Przygotowaliśmy stypendia dla zagranicznych badaczy zainteresowanych historią Ziem Zachodnich i Północnych - wymienia dr Wojciech Kucharski, wicedyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”.

Kolejną inicjatywą jest podróżująca wystawa plenerowa. W tym roku odwiedzi ona Wrocław i Szczecin, w przyszłym pojawi się m.in. w Olsztynie, Warszawie, Poznaniu, Opolu. Oprócz tego w ramach sieci zaplanowano konferencje naukowe, seminaria, debaty oraz działania indywidualne.

Dodatkowo za infrastrukturę sieci można uznać dwie duże wystawy: „Wrocław 1945-2016” w Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu i „Przełomy” w Centrum Dialogu Przełomy w Szczecinie.

Jak mówią twórcy, wielki projekt zadaje ważne pytanie: czy istnieje wspólne doświadczenie historyczne na Ziemiach Odzyskanych?

- Czekaliśmy na to wiele lat i wiele osób pracowało na to, by ta opowieść była słyszalna i jest słyszalna. Na razie w regionalnych środowiskach. Teraz chcemy to wspólnie opowiedzieć światu - oświadcza Marek Mutor.

Członkowie sieci podkreślają, że powojenna historia ziem zachodnich i północnych to opowieść o ważnych, przełomowych momentach w dziejach Polski i Europy, a także w dziejach sąsiedztwa Polski z innymi narodami, bez której nie sposób zrozumieć współczesnego świata.