Pesymizm jest proroctwem
Tomas Venclova został laureatem prestiżowej nagrody Jana Nowaka-Jeziorańskiego w 2015 roku. Litewski poeta, prozaik, publicysta i tłumacz odebrał wyróżnienie na malowniczym dziedzińcu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
Nieprzypadkowo akurat to miejsce wybrano na uroczystą galę. Jan Nowak-Jeziorański był kuratorem Ossolineum we Wrocławiu, któremu przekazał swoją kolekcję dzieł sztuki i pamiątek historycznych. Tomas Venclova otrzymał zaś jego nagrodę za twórczą wierność wartościom, które stanowią fundament europejskiej cywilizacji.
W przemówieniu podczas uroczystości skromnie podkreślił, że nigdy nie spodziewał się, iż może znaleźć się w tak znakomitym gronie, obok innych laureatów poprzednich edycji m.in. Tadeusza Mazowieckiego, Vaclava Havla czy Georga Busha. - Podążałem śladem ludzi o wiele lepszych ode mnie. Nagrodę uważam za podarunek losu, choć jednocześnie odczuwam pewne zażenowanie, że to ja znalazłem w tak zacnym towarzystwie. Składam z tej okazji hołd patronowi tej nagrody. Niestety, nigdy go nie spotkałem, jednak wiem, że była to postać emblematyczna dla dziejów Europy Wschodniej i całego współczesnego świata - mówił wzruszony Tomasz Venclova.
Litewski poeta, autor licznych publikacji tłumaczonych na wiele języków zaznaczał, że starał się niejako naśladować Jana Nowaka Jeziorańskiego. - Kierowałem się w życiu kilkoma maksymami, sformułowanymi przez tego wielkiego Polaka. Pierwsza z nich brzmi: „Byłem przekonany, że komunizm upadnie, ponieważ tkwiące w nim sprzeczności, musiały doprowadzić prędzej czy później do załamanie systemu”. Druga: „To nie ważne cz mi się ojczyzna podoba czy nie. Z duszy jej sobie nie wyrwę”. W moim przypadku chodzi o Litwę - tłumaczył literaturoznawca.
Podał on jeszcze jedno zdanie, które zwykł mawiać Nowak-Jeziorański: „Pesymizm jest proroctwem, które samo się spełnia”. Tomas Venclova jest mocno związany z Polską, a szczególnie z Krakowem. Podczas studiów w Wilnie poznał język i literaturę naszego kraju, co zaowocowało jego przekładami polskiej poezji na język litewski m.in. Herberta, Miłosza, Norwida czy Szymborskiej. Od młodości był zaś związany z litewską i rosyjską opozycją antykomunistyczną. Działał także w litewskim ruchu obrony praw człowieka.
Sama Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego ustanowiona została 4 czerwca 2004 roku przez samego jej patrona, miasto Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Uniwersytet Wrocławski oraz Kolegium Europy Wschodniej. Intencją twórców jest honorowanie osób, które miały znaczący udział w obaleniu komunizmu, odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz wniosły istotny wkład w budowę społeczeństwa obywatelskiego w Europie Środkowej i Wschodniej.
