Rok 2017 jest poświęcony miedzy innymi właśnie marszałkowi, a to ze względu na 150. rocznicę urodzin (żył w latach 1867-1935); Jesteśmy na progu roku 1918 i rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości, wystawa jest więc wyjątkowo aktualna.

– Ekspozycja prezentuje zdjęcia z Zułowa – położonego na Litwie, ok. 50 km od Wilna, a także zdjęcia archiwalne – w tym fotografie rodziców Józefa, jego brata Bronisława, projekt zagospodarowania przestrzennego Zułowa – wyjaśnia Ryszard Sławczyński, autor współczesnych zdjęć oraz tekstu katalogu towarzyszącego ekspozycji, dyrektor Klubu Muzyki i Literatury we Wrocławiu. Jako popularyzator kultury Kresów Wschodnich, podróżuje tam od ponad 30 lat. W tym roku przemierzył również podczas samochodowej wyprawy wielkie połacie Litwy, Łotwy, Estonii, Rosji. Był m.in. w Ostaszkowie, Miednoje, Kozielsku, Katyniu, Smoleńsku. Trafił aż do Kazania – zatrzymując się na modlitwę przed obrazem Matki Bożej Kazańskiej, który przekazał św. Jan Paweł II Kościołowi prawosławnemu.

– Na wystawie znajdują się fotografie z moich podróży w latach 2013, 2016, 2017 r. Zdjęcia dokumentują całą przestrzeń, gdzie znajdował się dworek – usytuowany w zakolu rzeki Mery. Zobaczymy na nich także kościół św. Kazimierza w Powiewiórce, gdzie Józef Piłsudski został ochrzczony, oraz położony obok cmentarz – dodaje.

R. Sławczyński zauważa, że choć postać marszałka jest znana, o pierwszym etapie jego życia ludzie zwykle niewiele wiedzą. Wystawa może to zmienić. Towarzyszący jej katalog barwnie opisuje samo miejsce, opisuje jego dzieje i aktualną sytuację.

Przeczytamy tu o dramatycznym pożarze w lipcu 1875 r., który strawił stary modrzewiowy dwór, jaki wniosła w posagu matka Józefa Piłsudskiego, Maria z Billewiczów; o jej pasjach literackich i patriotycznym wychowaniu licznego potomstwa oraz ogromnym wpływie na Józefa („Po ojcu odziedziczyłem zdolności, po matce charakter” – wspominał); o późniejszych losach Zułowa – majątku, który ostatecznie w 1934 r. został odkupiony przez Związek Rezerwistów. W 1937 r. prezydent RP Ignacy Mościcki i Aleksandra Piłsudska posadzili młody dąb, symbol waleczności, w miejscu dawnego pokoju dziecięcego marszałka. Rozpoczęli tym samym funkcjonowanie Narodowego Rezerwatu Pamięci. Wojna pokrzyżowała wszelkie plany wiązane z tym miejscem, ale w 2005 i 2007 r. Związek Polaków na Litwie zakupił ziemię, na terenie której stał dwór Piłsudskich. Prowadzone prace nawiązują do przedwojennej koncepcji „rezerwatu”.

Na fotografiach zobaczymy ów dąb, zasadzony 80 lat temu, zdjęcie marszałka jako ucznia wileńskiego gimnazjum – z bratem Bronisławem i kolegami, rzekę Merę płynącą obok rodzinnej posiadłości, zachowaną oficynę dworską, gdzie Piłsudscy mieszkali po pożarze, ruiny dworu i jego otoczenie.

Ekspozycja prezentowana jest od 2 października do 14 listopada w Klubie Muzyki i Literatury przy pl. gen. T. Kościuszki 10 we Wrocławiu, od poniedziałku do piątku od 10.00 do 18.00, w soboty od 12.00 do 18.00.