Bez obu skrzydeł nie polecisz

Prelegent zauważył, że wspomnianą encyklikę z 1998 r. Jan Paweł II zaadresował na pierwszym miejscu do biskupów Kościoła katolickiego - co sugeruje, że także, a może zwłaszcza w obrębie Kościoła istnieje potrzeba zwrócenia uwagi na więź między wiarą i rozumem.

W ciągu 20 lat, jakie upłynęły od tego czasu, problem bynajmniej nie osłabł. Biskup wskazał na konkretne przykłady wskazujące na jego istnienie - wypowiedzi teologów podważających racjonalność wiary, zachęcających do oparcia się jedynie na „odczuciu” czy wręcz twierdzących, że w teologii 2 + 2 może równać się 5. Niektórzy twierdzą nawet, że to nieważne, czy Jezus naprawdę istniał.

Encyklikę Jana Pawła II otwiera słynne zdanie: „Wiara i rozum (Fides et ratio) są jak dwa skrzydła, na których duch ludzki unosi się ku kontemplacji prawdy. Sam Bóg zaszczepił w ludzkim sercu pragnienie poznania prawdy, którego ostatecznym celem jest poznanie Jego samego, aby człowiek - poznając Go i miłując - mógł dotrzeć także do pełnej prawdy o sobie (…)” Biskup zauważył, że w „Fides et Ratio” Janowi Pawłowi II nie chodzi tylko o spotkanie wiary z naukami przyrodniczymi; ale również z myślą filozoficzną, naukami społecznymi i innymi. Każdy, kto chce poznać Boga, prawdę, sens życia, musi skorzystać z obu skrzydeł.

- Jak mówił później Benedykt XVI, wielkim wyborem chrześcijaństwa jest wybór rozumności. Chodzi o rozumne, logiczne obracanie się w różnych dziedzinach wiedzy. Działanie niezgodne z rozumem, jak podkreślał papież, jest sprzeczne z naturą Boga - wyjaśniał.

Bp Andrzej przekonywał, że Jan Paweł II starał się korygować postawę zarozumiałości współczesnego człowieka, dla którego wszystko, co poprzedzało współczesność, jest nieaktualne. Wskazywał na znaczenie tradycji.

Zgodnie ze znanym obrazem, jeśli widzimy dalej niż nasi poprzednicy, choć jesteśmy karzełkami, to dlatego, że „siedzimy na ramionach” olbrzymów, którzy nas poprzedzali.

W „Fides et ratio” znajdziemy odwołania do obu Soborów Watykańskich. Papież przywołał m.in. twierdzenie pierwszego z nich, zgodnie z którym wiara i rozum są „nierozdzielne” i „niesprowadzalne” do siebie nawzajem.

Nawiązał do słów św. Tomasza, twierdzącego, że jeśli i światło wiary i światło rozumu pochodzą od Boga, to nie mogą sobie nawzajem zaprzeczać. Jak łaska opiera się na naturze, tak wiara na rozumie.

Bp Andrzej przypomniał, że Jan Paweł II mówił również o konieczności kultywowania apologetyki, która bywa od ok. 30 lat uznawana za zbędą, nieprzydatną. Wiara, jak mówił św. Tomasz, jest co prawda większa niż wszelkie nasze dowody, nie da się jej udowodnić niezbitymi dowodami, ale nie da się jej także niezbitymi dowodami podważyć. Wiara jest większa od rozumu, ale nigdy nie jest z nim sprzeczna.

Biskup wskazywał również na papieskie rozumienie przyrody jako księgi do odczytania.

- „Czytanie” tej księgi należy do zadań przyrodników, ale wiara jest potrzebna do interpretacji tego, co przeczytane, do wyciągania wniosków. Jan Paweł II zauważał, że tam, gdzie zanika racjonalne spojrzenie na naturę człowieka, tam grozi nihilizm, zaprzeczenie człowieczeństwa człowieka, jego transcendencji w świecie przyrody. W książce „Pamięć i tożsamość”, zastanawiając się nad korzeniami totalitaryzmów, nazizmu i komunizmu, wskazał na odrzucenie Boga jako Stwórcy i odrzucenie natury człowieka - w sensie wytyczonej przez Boga drogi ludzkiego rozwoju.

Spotkanie rozpoczęło siódmą edycję cyklu Areopagu na Wyspie, kontynuowanego przez Inicjatywę Akademicką Fides et Ratio, pod hasłem „Na drogach prawdy: wiara i nauka”. Wykład ks. prof. Andrzeja Siemieniewskiego nosił tytuł „Encyklika »Fides et ratio« Jana Pawła II. Lektura na dziś”, a spotkanie poprowadził ks. prof. Rajmund Pietkiewicz.

Organizatorzy: Towarzystwo Studiów Interdyscyplinarnych przy PWT, Katolicka Wspólnota „Droga”, Centrum Kultury im. Jana Pawła II, Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana, Ruch Comunione e Liberatione.

  Wykład był połączony ze spotkaniem Towarzystwa Studiów Interdyscyplinarnych przy PWT Agata Combik /Foto Gość