Kościół pw. Trójcy Świętej w Żórawinie pomnikiem historii

Zabytek nosi formalnie nazwę „Żórawina – kościół pod wezwaniem Trójcy Świętej wraz z dziełem budownictwa obronnego”. Starania o nadanie mu tytułu pomnika historii trwały kilka lat. Dokonało się to na podstawie opinii Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Rady Ochrony Zabytków, Instytutu Dziedzictwa Narodowego.

Obronny obiekt Trójcy Świętej w Żórawinie jest niespotykaną budowlą w tej części Europy. Pochodzący z XIV w. kościół został gruntownie przebudowany na przełomie wieku XVI i XVII w stylu manierystycznym. Znajduje się na wyspie otoczonej odnogami rzeki Żurawki, nad której brzegami zostały wzniesione niezwykłe fortyfikacje ziemne. Kościół dzielnie bronił się przez okres burzliwych wojen, poczynając od wojny trzydziestoletniej, a kończąc na drugiej wojnie światowej.

O tym, jaki budził podziw także w minionych wiekach, świadczą inskrypcje na jego murach – np. na portalu południowym z 1602 r.: „dzieło to, być może za duże dla wiejskiego kościoła, lecz nie dla godności Bożej i dla wymaganej od ludzi pobożności". „Wspaniały kościół a Boży Dom. Ozdobił go nadzwyczaj pięknie. Wiec myślę, że podobnego mu nie znajdziesz w Niemczech i na włoskiej ziemi..." – napisał w 1610 r. Georg Reutera.

Prof. Piotr Oszczanowski, dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu i ekspert w tematyce dotyczącej kościoła Świętej Trójcy, stwierdził w jednej z publikacji, że „na początku XVII wieku nie majętność Hanniwaldta leżała w pobliżu Wrocławia, ale być może... Wrocław usytuowany był niedaleko Żórawiny. I na tym polega ten jej niezwykły przypadek, inaczej mówiąc – casus Żórawiny".

Kościół ten po ostatniej wojnie należał do Muzeum Narodowego we Wrocławiu jako jego oddział i dopiero w 1995 roku przejęła go archidiecezja wrocławska i parafia św. Józefa. Posiadał bogaty w dzieła sztuki manierystycznej wystrój wnętrza – obecnie znajdujący się depozytach w muzeach w Warszawie i Wrocławiu. Muzeum Narodowe we Wrocławiu część zabytków przekazało do depozytu do muzeum w Brzegu. 

W 2019 roku podjęto  trud odrestaurowania tego unikalnego zabytku sakralnego. Powołana została Fundacja „Dolnośląska Perła Manieryzmu”,  które angażuje się w prace renowacyjne. Zaczęto od hełmu wieży i wzmocnienie ścian, które były w katastrofalnym stanie.

Pracę te rozpoczęto dzięki wsparciu samorządu województwa, gminy Żórawina oraz z programu "Ochrona zabytków" Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W kapsule czasu na wieży znaleziono wówczas podczas prac remontowych historyczne materiały „Solidarności Walczącej” z 1983 r., kiedy to Muzeum Narodowe we Wrocławiu podejmowało prace renowacyjne przy obiekcie.

Dolnośląska Perła Manieryzmu w ostatnich latach stała się ważnym centrum kultury na Dolnym Śląsku. Odbywa się tu Festiwal „Lato z Muzyką w Perle Manieryzmu” z udziałem wybitych muzyków narodowego Forum Muzyki. Miejsce to stało się przestrzenią wielkich wydarzeń artystycznych. Na wyspie wokół kościoła odbywały się koncerty plenerowe orkiestry Filharmonii Dolnośląskiej, Zespołu Pieśni i Tańca „Śląsk”, chórów akademickich Wrocławia.

W ostatnim czasie zabytek stał się ważnym punktem wizyt przedstawicieli korpusu dyplomatycznego odwiedzających Dolny Śląsk. Gościli tu m.in. ambasadorzy: Belgii Luc Jacobs, Japonii Miyyjima Akio, Węgier Ursula Kovac, Indii Nagma Mallick, Austrii Andreas Stadler i Danii Ole Toft.