Trzebnicki jubileusz. 10 lat Pomnika Historii

W skład zespołu dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy wchodzi romański, zbarokizowany kościół parafialny pw. św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi – obecnie międzynarodowe sanktuarium św. Jadwigi, późnobarokowy klasztor (wraz z budynkami pomocniczymi) – w którym dziś gospodarzą siostry boromeuszki.

Klasztor trzebnicki, ufundowany w 1202 r. przez księcia wrocławskiego Henryka Brodatego i jego żonę – Jadwigę, był pierwszym żeńskim konwentem cysterskim na ziemiach polskich. Tu również powstała jedyna w ówczesnej Europie tak wielka świątynia zbudowana dla cysterek. W klasztorze trzebnickim ostatnie lata swojego życia spędziła księżna Jadwiga Śląska (zm. w 1243 r.). Tuż po jej kanonizacji w 1267 r. została wzniesiona gotycka kaplica, ufundowana przez jej córkę ksienię Gertrudę oraz wnuka Władysława, księcia wrocławskiego arcybiskupa Salzburga, w której złożono ciało świętej.

Opactwo – znaczące w dziejach regionu, jak i całej Polski – należy do najważniejszych zabytków Dolnego Śląska. Jest jednym z kilku mauzoleów Piastów Śląskich oraz jednym ze 127 Pomników Historii w Polsce.

Siedzibę cysterek trzebnickich kilkakrotnie trawiły pożary oraz niszczyły wojny i najazdy. W 1810 r. klasztor został zsekularyzowany. W 1818 r. kościół klasztorny stał się parafialnym, a budynek klasztoru przez kolejne 50 lat pełnił różne funkcje, np. obozu jenieckiego, szpitala wojskowego oraz przędzalni wełny. 

Krystyna Klamińska, prezes Fundacji dla Ratowania Klasztoru św. Jadwigi Śląskiej „By służyć”, przypomina, że w 1861 roku do zniszczonego klasztoru przybyły trzy pierwsze siostry boromeuszki. W 1870 r. właścicielami części klasztoru stali się joannici, a w 1889 r. – siostry boromeuszki. Oba zakony urządziły w swych częściach szpitale. W 1890 r. Rycerze Maltańscy przekazali swój udział boromeuszkom. Siostry prowadziły szpital w klasztorze do 1947 roku, do czasu przejęcia go przez państwo polskie. To w tym szpitalu, 21 października 1971 r., została wykonana pierwsza w Polsce i w Europie udana operacja replantacji ręki.

– Pod koniec lat 80. XX w., z powodu zachwiania gospodarki wodnej spowodowanej zlikwidowaniem stawów znajdujących się w sąsiedztwie klasztoru, osiadło południowe skrzydło, w którym mieścił się szpital – wyjaśnia K. Klamińska. – Placówkę przeniesiono do nowo wniesionych obiektów przy ul. Prusickiej, a siostry z pomocą dobrodziejów ratowały klasztor przed grożącą mu katastrofą budowlaną. Południowe skrzydło klasztoru i przyległe części skrzydła zachodniego i wschodniego zostało posadowione na 600 palach cementowo-piaskowych o średnicy 80 cm i długości 16 m.

Po zakończeniu prac stabilizacyjnych siostry wykonały remont zniszczonych pomieszczeń poszpitalnych i w 1995 r. otworzyły Zakład Opiekuńczo-Leczniczy dla Dorosłych, który prowadzą do dzisiaj.

Kościół pw. św. Bartłomieja Apostoła i  św. Jadwigi w 1943 r. podniesiono do rangi Bazyliki Mniejszej. Od 1945 r. Bazyliką opiekują się Księża Salwatorianie, a w 2007 r. erygowano w Trzebnicy Międzynarodowe Sanktuarium św. Jadwigi Śląskiej.

Siostry boromeuszki już ponad 160 lat prowadzą w Trzebnicy dzieła miłosierdzia i dbają o pocysterskie dziedzictwo. W 2011 r. została powołana Fundacja dla Ratowania Klasztoru św. Jadwigi Śląskiej„By służyć”, wspierająca remonty klasztoru (m.in. remont dachu o powierzchni 1,1 ha rozłożony na XII etapów) oraz animująca wydarzenia kulturalne, naukowe, edukacyjne i społeczne w klasztorze (m.in. wystawy artystyczne, koncerty, sympozja i warsztaty).
– Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia dawnego opactwa cysterek w Trzebnicy. Bazylika i klasztor są otwarte dla turystów i pielgrzymów, można je zwiedzać, poznając 800-letnią historię tego miejsca i regionu – zachęca K. Klamińska. – W obu obiektach organizowane są wydarzenia kulturalne. W klasztorze działa Kawiarnia „U św. Jadwigi”.