"Przebaczamy i prosimy o przebaczenie" - orędzie coraz bardziej żywe

Dokument, który wspominali, stał się symbolem pojednania i dialogu między narodami polskim i niemieckim. Zebrani złożyli kwiaty, oddając hołd autorom tego przełomowego gestu. Podczas ceremonii przypomniano historyczny kontekst orędzia oraz jego ogromny wpływ na współczesne relacje polsko-niemieckie.

- Relacje polsko-niemieckie w 1965 roku obarczone były problemem granicy na Odrze i Nysie, która nie była uznana przez społeczność międzynarodową. Do tego dochodziły stereotypy i antagonizmy, będące wynikiem II wojny światowej. Kard. Bolesław Kominek postanowił to wszystko zmienić. Po pierwsze spojrzał na relacje z Niemcami wbrew obowiązującej wówczas w Polsce normie, że Polacy i Niemcy są skazani na odwieczną wrogość. Dostrzegł także tematy tabu w kraju. Wspomniał o opozycji antynazistowskiej w Niemczech czy cierpieniach wypędzonych. Złamał dychotomię ofiara-oprawca, proponując etyczny dyskurs o pojednaniu - opowiadał prof. Wojciech Kucharski, wicedyrektor Ośrodka "Pamięć i Przyszłość".

Podkreślił, że kard. Kominek prezentował swoje racje, ale w gotowości do dialogu i rozmowy. Sformułował idee pojednania w tym najsłynniejszym zdaniu: "Przebaczamy i prosimy o przebaczenie". Myślał tak jak Schuman, Gasparini, Adenauer - ojcowie zjednoczone Europy. Z tą różnicą, że polski hierarcha znajdował się za żelazną kurtyną i mówił wprost: Europa jest przyszłością, a nacjonalizmy są wczorajsze.

Warto przypomnieć, że biskupi niemieccy odpowiedzieli na polskie orędzie.

- Dokument ten w historiografii postrzegany jest jako chłodny i dyplomatyczny, ale w ostatnim zdaniu zacytowano najsłynniejsze zdanie z polskiego dokumentu: "Przebaczamy i prosimy o przebaczenie". Zasugerowali, że na tych wartościach można budować pojednanie europejskie - mówił W. Kucharski.

Rękopis orędzia znajduje się w archidiecezji wrocławskiej, finalny dokument w języku niemieckim podpisany przez polskich biskupów -  w archidiecezji kolońskiej, zaś odpowiedź episkopatu Niemiec w języku polskim ma archidiecezja warszawska. 

- Nasz kardynał Kominek ideę pojednania odnalazł w Bożym słowie. Św. Paweł pisze w Liście do Korytnian, że w całej historii świata wydarzeniem centralnym jest fakt, iż Bóg pojednał nas ze sobą w Chrystusie. I właśnie na tej podstawie ci, którzy poszli za Jezusem i Jemu uwierzyli, tę misję pojednania mają kontynuować. My w tym marszu przez historię się znajdujemy. Też szukamy tajemnicy pojednania, zawsze pamiętając, co lub kto jest jej źródłem - Chrystus. Przed nami piękny rok 2025 i 60. rocznica orędzia. To będzie czas w Kościele pod hasłem: "Pielgrzymi nadziei". Nasza diecezja chce uczcić ten rok poprzez zorganizowanie szlaku pojednania - przemawiał pod pomnikiem bp Maciej Małyga, biskup pomocniczy wrocławski.

Dr Ryszard Kessler, wiceprezydent Wrocławia, zwrócił uwagę, że ważne słowa kard. Kominka popłynęły z miasta, które pamięta okrucieństwo wojny. Stąd zostali bowiem wypędzeni ludzie, a przyszli kolejni, wypędzeni z innych stron.

- W 1965 roku słowa "Przebaczamy i prosimy o przebaczenie" zmieniły historię Europy. Jestem z tego dumny, że padły one z ust polskiego Kościoła, który był ważny i nadal jest ważny, niezależnie od tego wszystkiego, co się wydarza w złym świecie. Te słowa były ważne dla nas, Polaków, a dobrze wiemy, że nie zostały dobrze przyjęte zarówno w Polsce, jak i w Niemczech. Kocham te słowa kard. Kominka i wierzę, że mają moc także dzisiaj. Nie tylko w pojednaniu polsko-niemieckim. Dziękuję kardynale, że te słowa napisałeś, dziękuję polskiemu Kościołowi, że te słowa obronił - oświadczył R. Kessler.

Podczas uroczystości obecny był także Martin Kremer, konsul honorowy Republiki Federalnej Niemiec.

- To jedno z najważniejszych wydarzeń w historii polsko-niemieckiego dialogu i pojednania. List polskich biskupów był aktem odwagi, mądrości oraz dalekowzroczności. Kard. Kominek wiedział, że prawdziwy pokój i pojednanie nie mogą się opierać na zapomnieniu czy milczeniu, lecz na wzajemnym zrozumieniu i gotowości do przebaczenia. Jego wizja wyprzedzała czasy, w których powstała. Czasy głębokich podziałów i nieufności. Dziś, w dobie wyzwań, które stawia przed nami współczesność, ten historyczny gest pozostaje inspiracją i przypomnieniem, że pojednanie jest możliwe, jeśli tylko podejmujemy trud wzajemnego dialogu. Szukajmy tego, co nas łączy - podsumował niemiecki konsul.

Przypomnijmy, że rada miejska we Wrocławiu przegłosowała rok 2025 Rokiem Pojednania na cześć 60. rocznicy wystosowania orędzia.

- Bywały takie lata, że we dwóch albo trzech stawaliśmy tu z kwiatami, sami. Teraz jest nas tutaj wielu i to bardzo dobry znak. Rozpoczynamy tym wydarzeniem Rok Pojednania, który nas doprowadzi do 60. rocznicy wystosowania Listu biskupów polskich do niemieckich. Mam nadzieję, że w obchodach wezmą udział władze polskie i niemieckie, a także episkopaty Niemiec i Polski - zapowiedział dr Andrzej Jerie, dyrektor Ośrodka Pamięć i Przyszłość. 

W kwietniu w Rzymie stanie wystawa pokazująca oryginały dokumentów związanych z orędziem. Temu wydarzeniu będzie towarzyszyła międzynarodowa konferencja naukowa na uniwersytecie gregoriańskim. Dla wrocławskich szkół i społeczności lokalnych miasto Wrocław wraz z Ośrodkiem Pamięć i Przyszłość przygotowuje program edukacyjny.

W maju w Senacie zostanie zaprezentowana wystawa "Pojednanie dla Europy". Jesienią ekspozycja stanie w Kolonii i Warszawie. 18 listopada odbędą się główne obchody Roku Pojednania pod pomnikiem kard. Bolesława Kominka. W Muzeum Archidiecezji Wrocławskiej powstanie stała wystawa. Oprócz tego orędzie zostanie wydane w 10 językach.