"Panorama Racławicka" od 40 lat prezentowana we Wrocławiu przejdź do galerii

Ekspozycja „Od szkicu do panoramy” dostępna jest w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego do 12 października.

– To wystawa o tym, co zwykle pozostaje za kulisami dzieła sztuki. To wieloetapowy proces twórczy, wysiłek, poświęcenia, poszukiwania prowadzone przez artystów – mówi kuratorka wystawy „Od szkicu do panoramy” Natalia Sienkiewicz. – U podstaw narracji wystawy leżą szkice i rysunki wykonane przez dwóch malarzy, Jana Stykę i Wojciecha Kossaka.

Zdjęcia:

Najważniejsze eksponaty to cztery obrazy Jana Styki i Wojciecha Kossaka, tworzące „Małą Panoramę Racławicką”, wypożyczone z prywatnej kolekcji. Artyści mogli w mniejszej skali dopracować dzięki nim kompozycję całości.

  Jeden z obrazów tworzących tzw. Małą Panoramę Racławicką. Agata Combik /Foto Gość

Zainteresowanie wzbudza np. pierwszy szkic do malarskiego portretu Tadeusza Kościuszki, szkice poszczególnych sylwetek, koni – czasem na jednym rysunku pokazane w kilku etapach ruchu, różnych elementów pejzażu. O pewnych napięciach pomiędzy artystami przypomina żartobliwy rysunek przedstawiający ich dwóch, gdy toczą ze sobą pojedynek, stojąc na rusztowaniach „Panoramy Racławickiej”.

Praca nad monumentalnym malowidłem prowadziła od prostych szkiców po obrazy olejne – które same w sobie są odrębnymi dziełami.

Wystawa przypomina twórców biorących udział w realizacji „Panoramy Racławickiej”: Jana Stykę, Wojciecha Kossaka, Ludwiga Bollera, Tadeusza Popiela, Zygmunta Rozwadowskiego, Teodora Axentowicza, Michała Sozańskiego, Włodzimierza Tetmajera, Wincentego Wodzinowskiego. Pozwala poznać też dzieła malarzy, którzy nie pracowali przy panoramie, ale również podjęli temat bitwy pod Racławicami – Jana Matejki czy Józefa Chełmońskiego.

Bliżej samej rotundy „Panoramy”, na Skwerze Wrocławianek, zaprezentowana została wystawa plenerowa ukazująca losy malowidła, Muzeum Narodowe we Wrocławiu rozpoczyna ponadto kampanie promocyjne dotyczące niezwykłego zabytku. – Zapraszamy np., by odwiedził nas gdański Neptun, poznańskie koziołki czy krakowski smok – mówi P. Oszczanowski. We Wrocławiu o panoramie przypomną m.in. specjalny mural oraz tramwaj. W ramach obchodów 40-lecia „Panoramy” we Wrocławiu muzeum zaprosiło potomków i członków rodzin malarzy.

*

Muzeum Narodowe we Wrocławiu przypomina:

„Panorama Racławicka” powstała w latach 1893–1894 we Lwowie, dla upamiętnienia zwycięskiej bitwę pod Racławicami (4.04.1794), stoczoną między wojskami powstańczymi pod wodzą Tadeusza Kościuszki, a armią rosyjską. Pomysłodawcą „Panoramy Racławickiej” był znany lwowski malarz Jan Styka (1858–1925), który zaprosił do współpracy wybitnego batalistę Wojciecha Kossaka (1856–1942). Pomagali im Ludwik Boller, Tadeusz Popiel, Zygmunt Rozwadowski, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Wodzinowski i Michał Sozański.

„Panorama Racławicka” dotarła do Wrocławia w 1946 r., jednak na udostępnienie jej publiczności trzeba było czekać prawie 40 lat. Niewygodna tematyka obrazu – triumf polskiego oręża nad wojskami rosyjskimi – wywoływała obawy ówczesnych władz, które zwlekały z podjęciem decyzji o jego prezentacji.

  Powrót do Wrocławia z Warszawy 14 listopada 1980 r. Materiały MNWr

Przez cały ten czas jednak prowadzone były starania o wystawienie monumentalnego obrazu. Już w 1947 r. powstała Komisja Odnowienia Panoramy Racławickiej, w 1956 r. powołany został 2. Komitet Odbudowy Panoramy Racławickiej. Rok później ogłoszono konkurs na projekt rotundy. Autorami zwycięskiego projektu byli Ewa i Marek Dziekońscy. Budowę rotundy rozpoczęto w 1966 r. Jej konstrukcję według projektu inż. Jana Weryńskiego wzniesiono w rekordowym tempie pomiędzy 12 i 23 czerwca 1967 r. Przez kolejne 12 lat budynek trwał jednak w stanie surowym.

Zmiany polityczne i wydarzenia Sierpnia 1980 r. doprowadziły w końcu do długo wyczekiwanej decyzji o konserwacji i udostępnieniu „Panoramy Racławickiej”. Konserwację płótna rozpoczęto 1 grudnia 1981 r., a już 13 grudnia ogłoszony został stan wojenny. Zespół konserwatorów po kierownictwem Stanisława Filipiaka robił wszystko, by prace nie uległy przerwaniu. Pełniono dyżury nocne w pracowni w obawie przed jej zamknięciem.

  Konserwacja Panoramy. Materiały MNWr

Po ponad czterech latach ciężkiej pracy Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej pod przewodnictwem prof. Alfreda Jahna, Zespołu Realizacyjnego kierowanego przez Danutę Wielebińską i Zespołu Konserwatorów dowodzonego przez Stanisława Filipiaka 14 czerwca 1985 r. uroczyście otwarto „Panoramę Racławicką”.

Od razu stała się ona najważniejszą atrakcją turystyczną miasta i wciąż cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem zwiedzających. Do dziś odwiedziło ją 12 milionów widzów. Najwięcej osób zobaczyło „Panoramę Racławicką” w 1988 r. – 508 882 osoby, najmniej w roku pandemii – „zaledwie” 60 875. Ostatnie lata to znaczny wzrost frekwencji. W 2023 i 2024 Muzeum „Panorama Racławicka” zanotowało drugi i trzeci wynik w swojej historii (w 2023 r. – blisko 477 tysięcy zwiedzających, a w 2024 r. ok. 472 tysiące).

  Konserwacja Panoramy. Materiały MNWr