Zamek Piastów na Ostrowie Tumskim i duchowa twierdza św. Jadwigi przejdź do galerii

Prof. Małgorzata Chorowska przypomniała przeprowadzone do tej pory prace badawcze i konserwatorskie na terenie dawnego zamku oraz prace nad udostępnieniem reliktów zwiedzającym.

Zdjęcia:

Słuchacze mogli poznać historię książęcego kompleksu, począwszy od zamierzchłych czasów, kiedy już w X wieku znajdował się tu gród otoczony wałami. Barwne wizualizacje pozwoliły wyobrazić sobie warownię na wyspie, otoczoną falami Odry, i jej stopniowe przekształcenia.

Punktem zwrotnym było wzniesienie książęcej wieży mieszkalnej (donżonu). Pojawiła się na tym terenie prawdopodobnie w latach 1166-1186, za czasów najstarszego syna Władysława Wygnańca, Bolesława Wysokiego, który był przygotowywany do tego, by zostać królem.

– Kiedy przybył na Śląsk [po wielu perturbacjach związanych z wygnaniem jego ojca], przejął w 1166 r. władzę we Wrocławiu, chciał w jakiś sposób zaznaczyć swoją obecność w tym miejscu. Był zresztą człowiekiem bardzo światowym – wyjaśniała prof. Chorowska, wspominając o pobycie księcia we Włoszech, Konstantynopolu, w Jerozolimie, na Rusi. – Kiedy budowano wspomnianą wieżę, była to największa cylindryczna wieża w Europie, a pewnie i na świecie.

Prelegentka mówiła o fenomenie Piastów Śląskich i ich znaczeniu. – Historycy ukuli nawet określenie „monarchia śląskich Henryków”, mimo że żaden z nich nie był monarchą – wyjaśniała, dodając, że dążyli oni rzeczywiście do zdobycia korony królewskiej. Henryk Brodaty dokonał zjednoczenia trzech czwartych ziem polskich, myśląc raczej nie o sobie, lecz o swoim synu jako o władcy zjednoczonego państwa. Te plany mogłyby się ziścić, gdyby nie śmierć Henryka Pobożnego w 1241 r. Próby zdobycia korony podejmował potem znów Henryk IV Probus. Nie udało się.

Z każdym z władców – od Bolesława Wysokiego, poprzez Henryka Brodatego, Henryka II Pobożnego, Henryka III Białego, po Henryka IV Probusa – wiążą się kolejne przekształcenia zamku.

Z czasem wały obronne zostały zastąpione murami, powstawały kolejne budowle pałacowe (wygodniejsze pewnie do mieszkania niż wspomniana wieża). – Za czasów Henryka IV Probusa powstało założenie, które można porównać z pałacem Karola Wielkiego w Akwizgranie – stwierdziła prof. Chorowska.

Uczestnicy spotkania mogli zobaczyć relikty sprzed wieków – pozostałości murów, filarów, zachowane podpodłogowe piece (jeden z XIII wieku, drugi prawdopodobnie z kolejnego stulecia), rozmaite detale architektoniczne, a także schody z czasów, gdy żyła św. Jadwiga – możliwe więc, że z nich korzystała.

Kiedy książęta przestali mieszkać w zamku na Ostrowie (wzniesiony został nowy, w miejscu dzisiejszego gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego), znalazł się on pod władzą biskupa, który osadził na terenie zamkowym kanoników świętokrzyskiej kolegiaty. Wykorzystywali oni materiał budowlany z zamkowych murów, wznosząc w tym miejscu swoje domy. Stopniowo gmach zamku zanikał, ulegał przekształceniom. Jego „korzenie” trwają do dziś w podziemiach.

  Ks. Stanisław Wróblewski mówił o duchowej budowli, jaką wzniosła św. Jadwiga. Agata Combik /Foto Gość

Podczas październikowej prezentacji można było wysłuchać również prelekcji ks. mgr. lic. Stanisława Wróblewskiego „Święta Twierdza Księżnej Jadwigi”. Przypomniał on dzieje małżonków – Henryka Brodatego i św. Jadwigi, których ślub miał miejsce między 1186 a 1190 r. Para małżeńska wspólne życie zaczęła prowadzić w Legnicy, a Wrocław stał się ich główną siedzibą po śmierci Henryka Wysokiego w 1201 r.

Prelegent wskazał na fakt istnienia jakby dwóch dworów: wokół Henryka gromadzili się rycerze, jego współpracownicy, wokół Jadwigi jej dwórki (dobierane nie tylko spośród niemieckich dam, ale i miejscowych panien różnej narodowości) oraz ubodzy, chorzy, potrzebujący wsparcia. Ta rzesza biedaków to były jej swoiste „siły zbrojne”. Księżna stworzyła jakby duchową warownię, opartą na chrześcijańskim miłosierdziu. – Istota „twierdzy” św. Jadwigi polegała na modlitwie – mówił ks. Stanisław.

Wyjaśniał że dwory książęce wówczas nieustannie podróżowały, pewnie za wyjątkiem zimowych miesięcy. Książęca para bywała więc także m.in. w Rokitnicy czy Głogowie. Po śmierci męża Jadwiga zamieszkała na stałe u cysterek w Trzebnicy.

Klimat panujący na książęcym dworze oraz styl życia księżnej opisują przytaczane często sceny: opowieść o przemianie wody w wino (związana z zarzutami Henryka wobec księżnej rezygnującej z picia wina), słynna historia o butach (gdy spowiednik nakazał Jadwidze noszenie ich, tak też uczyniła – nosiła je jednak na sznurku przy pasie, nie na nogach), wspieranie więźniów i nieustanne wypraszanie u męża ułaskawienia dla skazańców, przekazy o cudownym powrocie do życia powieszonych już osób, kiedy zostały przekazane jej opiece.

Ks. Stanisław wspomniał o wrocławskich fundacjach inspirowanych przez Jadwigę: o kuchni dla mieszkańców Wrocławia, hospicjum dla duchowieństwa oraz szpitalu Ducha Świętego – którego śladem jest do dziś ulica Ducha Świętego, biegnąca obok Hali Targowej.

– Miasto Wrocław jest duchową twierdzą św. Jadwigi – podkreślał ks. Wróblewski.

Więcej informacji o zamku oraz o możliwościach zwiedzania go można znaleźć tu: zamekwroclaw.ssnd.pl