W drodze na Kalwarię

Liturgii Męki Pańskiej w Wielki Piątek rozpoczynała się jak w pozostałe dni Triduum Paschalnego Ciemną Jutrznią, jednakże w katedrze, a także w klasztorach, gdzie istniały wspólnoty zakonne i w kolegiatach, przy których funkcjonowały kapituły kanoników, odprawiano także pozostałe części modlitwy uświęcającej poszczególne pory dnia czyli Liturgię Godzin.

Po zakończeniu modlitwy popołudniowej tzw. Nony miała miejsce celebracja obrzędów Liturgii Męki Pańskiej. Tak samo jak w pozostałe dni całość ceremonii podzielona była na kilka części, które będziemy sukcesywnie poznawać, poszukując również, w miarę naszych możliwości, źródeł ich pochodzenia.

Pasja katedralna

Obrzędom przewodniczył dziekan kapituły lub inny prałat względnie kanonik, ale tylko ten, który był wyświęconym kapłanem (w dawnych wiekach przynależność do kapituły nie wiązała się z obowiązkiem święceń prezbiteratu). Celebrans ubrany w albę, stułę i manipularz ,boso, tak jak i asystujący mu diakon wraz z dwoma akolitami ze świecami, udawał się do głównego ołtarza, tam klęczał na wcześniej przygotowanym klęczniku i odmawiał modlitwę, której tematem przewodnim było miłosierdzie i sprawiedliwość Boża, jaka spotkała tzw. Dobrego Łotra i Judasza oraz prośba, by również wiernych spotkało odpuszczenie grzechów i łaska zmartwychwstania.

Po jej zakończeniu rozpoczynała się liturgia Słowa Bożego. W jej skład wchodziło czytanie z księgi proroka Ozeasza, następnie wykonywano śpiew i odmawiano kolejną modlitwę. W dalszej części czytano tekst zaczerpnięty z księgi Wyjścia, gdzie Pan Bóg daje Izraelitom wskazania dotyczące przyrządzenia baranka i spożywania Paschy, co zgodne jest z teologicznym rozumieniem wydarzeń wielkopiątkowych jako nowej Paschy, gdzie barankiem jest sam Jezus Chrystus.

Dalej znów wykonywano śpiew międzylekcyjny, a po nim tak jak obecnie w liturgii tego dnia Pasję według św. Jana. Księgi liturgiczne podają w rubrykach, że teksty ma czytać celebrans z dwoma diakonami, nie ma natomiast mowy o żadnych dramatyzacjach tej części liturgii. Liturgię Słowa kończyła podniosła Modlitwa Powszechna za wszystkie stany społeczne, której teksty zaczerpnięte zostały ze starych sakramentarzy: pochodzących z VIII wieku.

Jak widzimy pierwsza cześć obrzędów Liturgii Męki Pańskiej nie przejawia się może zbyt spektakularnie czy wyjątkowo, w ceremoniale katedralnym. Dlatego warto odnieść się także do celebracji liturgicznej sprawowanej w zakonie Stróżów Grobu Świętego, zwanych popularnie bożogrobcami, którzy stali się „specjalistami” od kultu Męki Pańskiej, a także mieli znaczny wpływ na rozwój duchowy mieszkańców śląskiej ziemi.

Strażnicy Grobu

Zakon Krzyżowców z podwójnym czerwonym krzyżem powstał w Jerozolimie w 1099 roku z inicjatywy Gotfryda de Bouillon, władcy utworzonego po pierwszej wyprawie krzyżowej Królestwa Jerozolimskiego. Pierwotnie wspólnotę stanowić miała wyłącznie kapituła kanoników opiekujących się bazyliką Zmartwychwstania Pańskiego i znajdującym się w jej obrębie grobem Chrystusa. Jednakże popularność nowej instytucji wpłynęła na zmianę jej charakteru i znaczenia: wytworzyła się grupa duchownych kanoników i zbrojnych rycerzy zakonnych.

czytaj dalej na następnej stronie

Polub nas, a nie przegapisz żadnej naszej informacji: