Ofiarowanie, oczyszczenie i... naleśniki Matki Bożej

Problematyka datacji

Z powyższych rozważań posiadamy dość szeroką wiedzę o starożytnych, pogańskich, opartych na mitologii obrzędach związanych z płodnością i czystością sprawowanych w połowie lutego. Odkrycia dawnych świadectw pozwalają nam uchwycić pierwotny kontekst teologiczny obchodów święta Ofiarowania Pańskiego już w IV wieku. Czy zatem istnieje możliwość ich wzajemnego scalenia i pogodzenia rozbieżności już nie tylko dogmatycznych, ale także historycznych szczególnie jeśli chodzi o prawidłowe wskazanie datacji?

Zgodnie z Prawem żydowskim zawartym na kartach Biblii, szczególnie Starego Testamentu, do którego odwołuje się św. Łukasz w opisie wydarzenia ofiarowania Pana Jezusa odbywają się w świątyni jerozolimskiej. Choć, jak zaznacza papież Benedykt XVI w "Jezusie z Nazaretu" autor nie do końca rozeznaje się w pełnym prawodawstwie izraelskim. Bowiem w 40 dniu po narodzeniu dziecka rytualnie następowało "oczyszczenie" Maryi, "wykupienie" pierworodnego dzieciątka Jezus poprzez złożenie odpowiedniej ofiary oraz "przedstawienie". Zgodnie z treścią prawa mojżeszowego oczyszczenie kobiety po porodzie dziecka musiało się odbyć w 40 dniu po jego narodzeniu, a w ofierze za ten akt należało złożyć baranka na ofiarę całopalną oraz młodego gołębia lub synogarlicę na ofiarę przebłagalną. Ubodzy mogli przynieść wyłączenie dwa gołębie lub dwie synogarlice.

Jak zatem wskazać datę święta, tak by odpowiadała warunkom Kościoła w niedługim czasie po ustaniu prześladowań i legalnemu tworzeniu się jego struktury? Skoro uroczystość Bożego Narodzenia ustalono w obrządku rzymskim na 25 grudnia to 40 dzień wypada 2 lutego co też zostało przyjęte w kalendarzu liturgicznym Kościoła łacińskiego. Natomiast dotychczasowy sposób świętowania w liturgii wschodniej w związku z akcentem położonym na Epifanię bardzo dobrze wpisał się w dzień 14/15 lutego ponieważ tak wypada Ofiarowanie Pańskie zgodnie ze wschodnią rachubą czasu.

Miesiąc luty jako czas oczyszczenia występuje zarówno w pogańskiej kulturze rzymskiej jak i chrześcijańskiej bez względu na ośrodek czy to obrządek wschodni czy zachodni Kościoła. Okres 40 dni wpisuje się zarówno w prawo Starego Testamentu jak i jego praktyczną interpretację u Chrześcijan budujących swoją tożsamość zarówno na tradycjach judaistycznych jak i rzymskich, których z czasem stał się spadkobiercą. Sama treść ideologiczna omawianego Święta dotyczy w praktyce tej samej materii związanej z płodnością i rozwojem życia i wyjątkową rolą kobiety w społeczeństwie.

Biorąc pod uwagę synkretyzm religijny w mentalności starożytnego Rzymu tego typu zabieg był jak najbardziej zasadny i z wielkim prawdopodobieństwem można przyjąć, iż wykorzystując pojawiające się zarówno dla Rzymian, Żydów, Judeochrześcijan i Chrześcijan zarówno łacińskich jak i greckich motywy, zostały ściśle ze sobą połączone, co nawet Stolica Apostolska wprost stwierdziła w jednym z dokumentów do którego przyjdzie nam się jeszcze odwołać.

Skoro udało nam się w miarę możliwości ustalić początki święta Ofiarowania Pańskiego i zauważyliśmy, iż jego źródła sięgają świata starożytnego, mitów i legend, oraz, że już w okresie starożytności chrześcijańskiej obchodzone je uroczyście w Jerozolimie co ustawia je w grupie najstarszych świąt chrześcijańskich, należy nam bliżej zapoznać się akcentami na jakie w ciągu dziejów Kościoła kładziono nacisk przez co uobecniało się w bogactwie treści teologicznych, symbolicznych czy historycznych sprawowanych w ten dzień ceremonii sakralnych.