Nauka zdecydowanie fundamentalna

Dalsze pogłębianie doznaje określenie relacji „wiary i wiedzy” na Soborze Watykańskim II. Dei Verbum rozumie objawienie mniej z punktu widzenia informacji dotyczących nadprzyrodzonych prawd, lecz raczej jako osobiste samo-obwieszczenie Boga przez Jezusa Chrystusa i Ducha Świętego w pośrodku świata i historii. Pozostając różne, stoją wiara i rozum jednak nie w statycznej relacji w stosunku do siebie, ale są ze sobą dynamicznie powiązane (zob. DV 2-6, GS 15).

Od czasu swojego „założenia” („Begründung“) w XIX wieku, rozkwitające nauki przyrodnicy zawsze były otaczane i zanieczyszczone przez czysto immanentystyczny i materialistyczny obraz świat. Istotne było tylko materialne, widoczne, mierzalne. Prawdą nie było już poznanie bytu przy pomocy wszystkich jego materialnych i duchowych manifestacji, lecz ograniczono się do technicznie wykonalnego i odtwarzalnego.

Redukcja wiedzy do indukcyjnych struktur empirycznych przemilczała bardziej dedukcyjne „sukcesy” teologii i filozofii. Ich wynik nie polega na wzroście ilości pojedynczych rezultatów, lecz na pogłębionej refleksji nad zawsze tym samym pytaniem o istnienie wszelkich bytów i ich związek z Bogiem. Postęp w filozofii i teologii można zmierzyć dobrze także ilościowo w ich wymiarach historycznym i egzegetycznym. Wystarczy pomyśleć o krytycznych wydaniach tekstów. W rdzeniu spekulatywnym istnieje jednak tylko jakościowy postęp, który zawsze musi być indywidualnie na nowo przyswojony.

7. Teologia jako fundamentalna nauka antropologiczna

Przeciwko rosnącemu rozdrobnieniu poszczególnych specjalności na wyższych uczelniach i akademiach, ich często mikroskopijnemu zróżnicowaniu, a także ich usamodzielnieniu, teologia wydaje się być „nauką fundamentalną”, która zajmuje się podstawowymi współrzędnymi bytu, myślenia i natury istoty ludzkiej w jej warunkowaniu skierowania na transcendencję.

Racjonalność wiary w objawienie w Jezusie Chrystusie umożliwia niewierzącemu człowiekowi, który jednak poszukuje w prawdzie, a któremu jego bycie w świecie stanie się pytaniem. Przede wszystkim niewierzący może dostrzec, że teologia zawiera bogactwo historycznych szczegółów, wiedzy kulturowej i mocy twórczej, a także refleksję filozoficzną, tak istotną w rozwoju historii ludzkiej intelektu, i że usunięcie teologii z życia uniwersyteckiego prowadzi do znacznego pomniejszenia całości wiedzy. Uniwersytet, to nic innego jak całość wiedzy. Teologia jest przyporządkowana uniwersyteckiej orientacji na całość ludzkiego poznania i wiedzy, a jednocześnie jej punkt centralny, ponieważ konfrontuje ona człowieka z podstawą i sensem całego jego istnienia.

Jako istota rozumna człowiek zawsze stawiał sobie pytanie o swoje pochodzenie, swój cel i swoje przeznaczenie. Z doświadczenia swojej zależności od czynników, które wymykają się jego własnej wyobraźni i artyzmowi, pytanie o jego własne człowieczeństwo jest jednocześnie pytaniem o istnienie Boga. W toku historii prądów intelektualnych i teologii wielokrotnie wielcy myśliciele wyróżniali się złożonymi systemami, które niesione były pytaniem o Boga i z tym związanymi konsekwencjami dla człowieka. Należą one w ich zwartości i ogólnej obowiązywalności do owego skarbu wiedzy, który musi słusznie bronić swojego miejsca na uniwersytecie.